Druga wizyta kard. Wyszyńskiego w Malborku miała miejsce 18 sierpnia 1960 roku. (Inną datę (16.08.1960) sugeruje tylko Wiesław Jedliński w książce „Dzieje Kościoła i Parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Malborku” , lecz może to być pomyłka lub błąd w druku.) O powodach obecności Prymasa Wyszyńskiego w naszym mieście możemy przeczytać w opracowaniu ks. Waldemara Chrostowskiego pt. „Prymas Tysiąclecia jako spadkobierca polskiej tradycji tolerancji religijnej”: „Obchodzono wtedy 550. rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Rocznicowe uroczystości były zakrojone na bardzo wielką skalę, co miało szczególne znaczenie, gdyż od zakończenia II wojny światowej upłynęło wtedy zaledwie piętnaście lat, a relacje polsko-niemieckie pozostawały napięte. Był to zarazem czas peregrynacji Obrazu Nawiedzenia, który przewożono z Warmii do diecezji gdańskiej. Na miejsce przekazania wizerunku Najświętszej Maryi Panny, na życzenie prymasa, wybrano Malbork – co nie było przypadkowe, lecz jednoznacznie kojarzyło się z bitwą pod Grunwaldem. Przekazanie odbyło się 18 sierpnia 1960 r. Ksiądz prymas powiedział: „Najmilsze Dzieci! Na dzisiejszą uroczystość wybraliśmy Malbork, by uwydatnić tu przedziwne zwycięstwo Maryi. Podobnie bowiem jak Grunwald miał swój dalszy ciąg i drugie zwycięstwo w obliczu Kościoła powszechnego na soborze, tak i dzisiaj wszystkie działające w Narodzie moce muszą być należycie docenione i uszanowane. Na słynnym soborze w Konstancji przyznano słuszność delegacji polskiej, która twierdziła, że trzeba stanąć w obronie wolności sumienia człowieka i zgodzić się z tym, że do serca dobieramy się nie mieczem, ale przez głęboką miłość, żywą wiarę i wewnętrzne poddanie się Bogu. I dziś, chociaż ufaliśmy bardzo »koniom i mieczom«, wiemy jednakże, że wszystkie te siły nie zdołają jeszcze same poprowadzić życia Narodu. Siły materialne, siły miecza mają olbrzymie znaczenie, ale ponad tym wszystkim jest Bóg i Jego sprawiedliwość”.

W dalszej części kazania w Malborku kard. Wyszyński kontynuował: „Musimy mieć głębokie zrozumienie dla wewnętrznego powiązania w życiu narodu wielkich sił przyrodzonych i Bożych sił nadprzyrodzonych. Naród bowiem jest na podobieństwo człowieka, w życiu którego harmonijnie wiąże się duch i natura z łaską. Tak też kształtowany i formowany jest naród Polski”.

Nie obyło się bez odniesienia do sytuacji międzynarodowej. Czytamy o tym w książce Kazimierza Kąkola „Kardynał Stefan Wyszyński jakim go znałem”: „Kiedy 10 lipca 1960 roku kanclerz RFN, Konrad Adenauer w prze­mówieniu do „ziomków z Prus Wschodnich" ukazał perspektywę po­wrotu „nach Heimat", jeśli tylko RFN będzie mocnym i wiernym ogni­wem NATO — kardynał Wyszyński odpowiedział mu 18 sierpnia tegoż roku z Malborka. Mówił wówczas: „...dochodzi do nas echo gróźb, które pod adresem naszej rodzimej ziemi i naszej wolności miota nie­przyjazny człowiek z dalekiego zachodu, owładnięty pychą płynącą z poczucia siły. Może niektóre serca przenika trwoga: co będzie z nami? Spójrzcie tylko na te ogromne zamczyska, w których zagnieździło się zło, ufne w żelazo i stal. Gdzie znajdują się ci, którzy władali z tego zam­czyska mocą gwałtu i nienawiści?”

Ciekawą informacją dotyczącą tego wydarzenia podzielił się ze mną jeden z mieszkańców naszego miasta. Po mszy kard. Wyszyński podszedł do jednej z rodzin z trójką dzieci. Zwrócił uwagę na bardzo grzeczne zachowanie podczas nabożeństwa małych chłopców. Pobłogosławił całą rodzinę. Rodzice Józefa i Kazimierz oraz Stanisław, który wówczas miał 7 lat i Piotr (5 lat) i 3-letni Kazimierz byli z tego powodu bardzo zadowoleni.  

Uroczystości tego dnia zakończyły się przekazaniem obrazu Najświętszej Maryi Panny do parafii w Kałdowie. Kończyło to etap peregrynacji po Diecezji Warmińskiej (do której należał Malbork), a rozpoczynało po Diecezji Gdańskiej (do której włączone było całe dawne Wolne Miasto Gdańsk).

Adam Ilarz – RAJCA miejski

PS. Wszelkie analizy, głosy krytyki (konstruktywnej i merytorycznej – nie krytykanctwa) czy opinie można kierować do mnie pod adresem a.ilarz@um.malbork.pl

PS2. Zapraszam do przeczytania innych moich artykułów i komentarzy na www.facebook.com/adam.ilarz

PS3. Źródła jakie wykorzystałem:

1. Wiesław Jedliński „Dzieje Kościoła i Parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Malborku”, Malbork 1995,
2. ks. Waldemar Chrostowski „Prymas Tysiąclecia jako spadkobierca polskiej tradycji tolerancji religijnej”, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 10 (131), październik 2011,
3. S. Wyszyński. Bóg rządzi narodami. Podczas uroczystości maryjnych w Malborku18.08.1960. W: S. Wyszyński Nauczanie społeczne 1946-1981,
4. Kazimierz Kąkol „Kardynał Stefan Wyszyński jakim go znałem” Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1985,
5. Adam Rajewski „Dwie wizje polskiej tożsamości historycznej w wypowiedziach publicznych Stefana Kardynała Wyszyńskiego i Władysława Gomułki w latach 1956-1970.” Rozprawa doktorska napisana  w Zakładzie Dydaktyki Historii Instytutu Historii UAM pod kierunkiem prof. UAM dr hab. Violetty Julkowskiej , Poznań 2018

PS4. Jeżeli ktoś z Państwa Czytelników dysponuje zdjęciami, materiałami lub wspomnieniami dotyczącymi wizyt kard. Wyszyńskiego w Malborku i chciałby się nimi podzielić to zapraszam do kontaktu.