Wystawa „Nigra crux, mala crux”. Czarna i biała legenda zakonu krzyżackiego” to pierwsza w historii polskiego muzealnictwa próba zmierzenia się z mitami i stereotypami dotyczącymi zakonu krzyżackiego. To jednocześnie dopowiedzenie historii zamku Malbork, opowiadanej w ramach cyklu wystawienniczego od 2019 r. Do tej pory prezentowane w cyklu były wystawy: „Sapientia… (średniowiecze), Regnum… (okres nowożytny), „Sacrum… (I połowa XIX wieku”). Ta zaś – jako ostatnia z cyklu - stanowi swoiste zwieńczenie, zbliżające się do współczesnego „czytania” historii, zapisanej w tak różny i subiektywny sposób.

Narracja ostatniej części „Nigra crux…” prowadzona jest od średniowiecza, ale główny nacisk położony jest na II połowę XIX i I XX w. To czas, kiedy Krzyżacy i ich historia, a także jednoznacznie kojarzony z nimi zamek krzyżacki w Malborku, były szeroko wykorzystywane dla doraźnych celów politycznych, propagandowych i ideologicznych. Doprowadziło to nie tylko do uproszczenia historii, a także jej przekłamania, powstania mitów i stereotypów funkcjonujących i zakorzenionych we współczesnym myśleniu o zakonie aż do dziś. Zakon i jego historia stał się ważną częścią tradycji narodowych Polski, Niemiec i Litwy. 

- „Wystawa prezentuje mechanizmy powstawania, przyczyny i skutki tych zjawisk, ale nie podaje gotowych rozwiązań, gotowych odpowiedzi. Ma skłonić do refleksji, zastanowienia się, do  przemyśleń. W tym sensie wystawa bardzo odwołuje się do współczesności i dziś funkcjonujących zjawisk. Jej integralną częścią będzie także prezentacja „tradycji grunwaldzkiej”, kolejnych rocznic celebrowania zwycięstwa pod Grunwaldem i prób zatarcia porażki zakonu”– mówi dr hab. Janusz Trupinda – Dyrektor Muzeum Zamkowego w Malborku.

- „Ponad 300 oryginalnych eksponatów z 35 instytucji oraz osób prywatnych z Polski, Litwy, Niemiec, Włoch, Austrii prezentowanych jest w czterech, zamkowych, specjalnie przygotowanych salach ekspozycyjnych. Wśród nich znajdują się m.in. średniowieczne kodeksy krzyżackie, Madonna szafkowa z Klonówki, znakomite nowożytne i XIX i XX wieczne obrazy, rysunki, grafiki (w tym dzieła Jana Matejki, Wojciecha Gersona, Juliusza i Wojciecha Kossaków), ekslibrisy, medale, odznaczenia, dokumenty, plakaty, znaczki pocztowe, książki, fotografie i materiały filmowe oraz współczesne gadżety o tematyce krzyżackiej i grunwaldzkiej” – dodaje Agnieszka Kowalska, zastępca Dyrektora ds. naukowo-konserwatorskich Muzeum Zamkowego w Malborku.

Wiele z nich po raz pierwszy pokazywanych jest w Malborku, tworząc wyjątkową perspektywę, w której dobrze widać funkcjonowanie zamku Malbork i jego społeczny odbiór.  

Wystawa jest zaproszeniem do refleksji, ale także do zapoznania się ze wspaniałymi dziełami sztuki i artefaktami prezentowanymi w salach zamkowych, które są częścią ekspozycji. Wyjątkowe wrażenie zapewnia wystawie specjalnie zaprojektowana w monochromacie aranżacja sal ekspozycyjnych (autorem projektu jest: Nowy Motyw A. Orlewicz).

- „Pomysł na tę wystawę rodził się w mojej głowie bardzo długo. Tak naprawdę noszę go w sercu już od 20 lat. Dziś, na kilka dni po jej oficjalnym otwarciu, słysząc entuzjazm i wiele nowych pytań do poruszanych na wystawie zagadnień, widzę, jak bardzo potrzebne było to przedsięwzięcie” – podsumowuje Janusz Trupinda. 

- „Aby umożliwić dokładne zapoznanie się z wystawą, Muzeum Zamkowe w Malborku po raz pierwszy w historii wprowadziło dedykowane bilety na zwiedzanie wystawy (dostępne w kasach i systemie sprzedaży online). To ukłon w kierunku wszystkich naszych stałych bywalców, którzy tym razem mogą skupić się wyłącznie na zwiedzaniu tej wystawy czasowej” – mówi Iwona Orszulak, Kierownik Działu Promocji MZM.

- „Historia, o której opowiadamy Państwu poprzez tę wystawę nie jest ani czarna, ani biała. Ta historia ma bardzo wiele odcieni. O wszystkich nich opowiemy naszych gościom, mieszkańcom regionu, entuzjastom historii w cyklu zaplanowanych na najbliższe miesiące wykładów, spotkań kuratorskich i warsztatów edukacyjnych. Zachęcamy do śledzenia naszych mediów społecznościowych, gdzie na bieżąco udostępniamy najważniejsze informacje o realizowanych projektach i wydarzeniach. Serdecznie zapraszamy na cenną i unikalną lekcję historii do największej twierdzy średniowiecznej Europy – zamku krzyżackiego w Malborku” – dodaje Magdalena Grodecka, członek zespołu przygotowującego wystawę, pracownik Działu Promocji MZM.

Wystawę można zwiedzać do 15 stycznia 2024 r.

Informacja prasowa Muzeum Zamkowego w Malborku